 Kiedy "msza" przez duże "M"?
ARTYKUŁ Z "GOŚCIA NIEDZIELNNEGO"
Na łamach naszej gazety podejmujemy temat języka religijnego. Problemy mają nie tylko głoszący homilie, ale i świeccy, na przykład piszący listy do swojego biskupa, a także my - dziennikarze, opisujący życie Kościoła. Wreszcie doczekaliśmy się oficjalnych ustaleń dotyczących na początek zasad pisowni słownictwa religijnego.
Zatwierdziła je 7. maja 2004 roku Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN. Nad ustaleniem reguł pisowni pracował specjalnie powołany do tego organ - Komisja Języka Religijnego Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN. Tworzy ją liczne gremium, w którego skład wchodzą przedstawiciele różnych wyznań - teologowie, językoznawcy, filozofowie religii, psychologowie religii i dziennikarze.
- To uporządkowanie było potrzebne, ponieważ w dawnym systemie komunistycznym ideologia sięgała bardzo daleko i głęboko, i dotykała nawet ortografii. Stąd niemal wszystkie słowa z repertuaru języka religijnego pisano małą literą, aby obniżyć ich wartość. Kiedy wyszliśmy z tamtego systemu, nastąpiła druga skrajność: wszystkie słowa dotyczące religii, ze względu na szacunek, zaczęliśmy pisać dużą literą - mówi o. dr hab. Wiesław Przyczyna, przewodniczący Komisji. W dokumencie Rady zwraca uwagę fakt, że wiele słów można pisać wariatywnie, czyli dużą, i mała literą. Jak wyjaśnia o. Przyczyna, podane zasady wynikają
z przekonania, iż żyjemy w kraju, w którym istnieje rozdział Kościoła od państwa, gdzie mieszkają wierzący i niewierzący. Zarówno jedni, jak i drudzy mogą wyrażać swój stosunek do przedmiotu, pisząc jego nazwę dużą - oznaczającą szacunek - bądź małą, niewyróżniającą literą. Jeżeli ktoś będzie używał słowa msza święta jako odpowiednika Eucharystii, to na pewno zastosuje duże litery. Jeśli w tekście informacyjnym ktoś wspomni o niej jako nabożeństwie, może użyć małych liter.
W przypadku pisowni wyrażenia "ciało i krew Pańska" można wszystkie słowa pisać dużą literą (z wyjątkiem spójnika "i"), albo ciało i krew - małymi, a przymiotnik dzierżawczy "Pańska" - zawsze dużą. Oczywiście człowiek wierzący nie napisze tego wyrażenia małymi literami, ale niewierzący nie muszą być do tego zobowiązani - zaznacza przewodniczący Komisji Języka Religijnego. Dozwolona jest także zróżnicowana pisownia nazw soborów - a więc uważana przez prof. Jana Miodka za łacińską kalkę "Sobór Watykański II", a obok zachowujący polski szyk "II Sobór Watykański". Jak się okazuje, piszący nadal muszą sami wybierać, co chcą w tekście wyróżnić, docenić albo tylko zaznaczyć. Propozycje i ich uzasadnienia podane przez Komisję Języka Religijnego mogą im w tym pomóc i skłonić do namysłu. Ostatecznie w języku decyduje zasada frekwencyjności, czyli częstotliwości użycia pewnych słów. Forma najbardziej używana pozostaje, inne giną.
Jak pisać?
-
Nazwy sakramentów świętych, np. chrzest, bierzmowanie, komunia święta, piszemy zasadniczo małą literą (wyjątki: Eucharystia, Najświętszy Sakrament, Przenajświętszy Sakrament). Możliwe jest także użycie wielkiej litery ze względów religijnych.
- Nazwy świąt piszemy dużą literą (wszystkie człony nazwy), np. Boże Narodzenie, Wielkanoc, Środa Popielcowa (i Popielec), Wniebowzięcie, Boże Ciało, Zielone Świątki, Zaduszki, Dzień Zaduszny, Niedziela Wielkanocna, Niedziela Zmartwychwstania, Poniedziałek Wielkanocny, Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota. Wyrazy: święto, dzień zapisujemy małą literą, jeśli nie są integralną częścią nazwy (jeśli mogą być pominięte, a nazwa będzie zrozumiała), w przeciwnym wypadku stosujemy dużą literę: święta Bożego Narodzenia, święta Wielkanocy, dzień Wszystkich Świętych, ale Dzień Zaduszny (jeśli chodzi o święta wielkanocne, oba wyrazy piszemy małą literą).
- Nazwy godności, tytułów, urzędów kościelnych piszemy zasadniczo małą literą, np.: ojciec, ksiądz, papież, biskup (z wyjątkiem tekstów okolicznościowych, listów itd. - wówczas stosujemy wielką literę ze względów grzecznościowych lub emocjonalnych). Piszemy ojciec święty małymi literami, dopuszcza się jednak stosowanie wielkiej litery ze względów emocjonalnych.
- Nazwy nabożeństw (w tym mszy św.) zapisujemy zasadniczo małą literą, np.: msza święta, liturgia święta (jako odpowiednik mszy św. w kościele prawosławnym), roraty, suma, pasterka, droga krzyżowa, różaniec, nabożeństwo majowe. Możliwe jest także użycie wielkiej litery w stosunku do nazw Msza Święta, Liturgia Święta, zwłaszcza w tekstach o charakterze religijnym.
|
